Czym jest rezerwa jajnikowa i jakie ma znaczenia dla płodności?

Rezerwa jajnikowa to inaczej potencjał rozrodczy jajników – przybliżona liczba pęcherzyków, które będą zdolne w przyszłości przekształcić się w dojrzałe komórki jajowe. To w pewnym uproszczeniu zapas komórek jajowych, którym dysponuje kobieta. Niska rezerwa jajnikowa nie musi oznaczać niepłodności. Jakie badania wykonać, aby sprawdzić jej poziom, i co może wpływać na jej przedwczesne obniżanie?

Proces ten rozpoczyna się już około 20 roku życia kobiety, a gwałtownie przyspiesza po ukończeniu 30 lat. Jednocześnie trzeba mieć świadomość, że jest to proces bardzo indywidualny – u niektórych kobiet zachodzi szybciej, u niektórych wolniej. Warto też dodać, że stopniowe obniżanie się rezerwy jajnikowej jest procesem naturalnym, którego nie nie można zatrzymać żadnymi metodami leczenia. 

Przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników, czyli kompletne wyczerpanie rezerwy jajnikowej jest jedną z rzadszych przyczyn niepłodności. U pacjentek borykających się z tym problemem istotna jest szybka diagnoza. Jak powiedzieliśmy na wstępie, niższe parametry rezerwy nie przekreślają szansę na ciążę – są jednak sygnałem, że warto nie zwlekać z decyzją o dziecku czy rozpoczęciem leczenia niepłodności (jeśli jest to konieczne). U młodej prawidłowo miesiączkującej kobiety niestarającej się o dziecko niska rezerwa jajnikowa nie oznacza problemów z płodnością. W przeciwieństwie do kobiet z już rozpoznaną niepłodnością, u których nieprawidłowa rezerwa jajnikowa powoduje zmniejszenie skuteczności leczenia. 

Na wstępną ocenę pozwala już badanie USG. Liczbę pęcherzyków antralnych (z których pod wpływem stymulacji hormonalnej w odpowiednim czasie powstaną komórki jajowe) można określić w badaniu ultrasonograficznym – AFC. Gdy w obrazie widać mniej niż 4 pęcherzyki, można zakładać obniżoną rezerwę oraz mniejszą szansę na ciążę.

W ocenie rezerwy jajnikowej ważne są badania laboratoryjne, To badanie stężenia hormonów AMH (hormon atymullerowski) oraz FSH (hormon folikulotropowy). 

Określenie stężenia AMH uznaje się współcześnie za podstawowe badanie rezerwy jajnikowej. O niskiej rezerwie mówimy wtedy, gdy wynik wynosi mniej niż 0,7-1 ng/l. 

Warto dodać, że niskie AMH nie przekreśla szansy na ciążę (niektóre pacjentki mogą mieć niski wskaźnik przez całe życie z zachowaniem płodności).

Badanie hormonu folikulotropowego przeprowadza się, podobnie jak AMH, z surowicy krwi. Normy FSH to zakres między 3,5 a 12,5 mIU/ml. Dodatkowo zakłada się, że stężenie:

• powyżej 10 mIU/ml – obniżona rezerwa jajnikowa, 
• powyżej 15 mIU/ml – nieprawidłowe stężenie,
• powyżej 25 mIU/ml – wyraźne przekroczenie na normy.

Na obniżenie rezerwy jajnikowej może wpływać palenie papierosów, a także torbiele jajników i operacje przeprowadzone w obrębie tych narządów, a także endometrioza jajników lub przebyta chemioterapia czy radioterapia.

Kobiety cierpiące na zespół policystycznych jajników (PCOS) mogą mieć zbyt dużą rezerwę jajnikową, co w badaniach laboratoryjnych odzwierciedla podwyższone stężenie AMH. W tym przypadku jednak wysoka rezerwa nie oznacza wysokiej płodności. U pacjentek z PCOS na jajnikach gromadzą się torbiele. Są one wynikiem zahamowania wzrostu pęcherzyków antralnych, które nie uwolniły do jajowodu komórek jajowych.

Objawy PCOS są zróżnicowane i obejmują przede wszystkim zaburzenia miesiączkowania (brak miesiączek lub ich rzadkie, nieregularne występowanie). To także zmiany skórne, (m.in. trądzik), nadmierne owłosienie, czy łysienie typu męskiego, związane z nieprawidłowościami hormonalnymi. PCOS to również objawy metaboliczne, takie jak insulinooporność i inne zaburzenia gospodarki cukrowej.

Aby precyzyjnie ocenić rezerwę jajnikową, najlepiej udać się do kliniki leczenia niepłodności, w której można przeprowadzić szeroką diagnostykę, a jeśli zajdzie taka potrzeba – wdrożyć odpowiednią terapię. W ośrodkach tego typu pracuje interdyscyplinarny zespół lekarzy różnych specjalizacji, co pozwala uzyskać kompleksowe wsparcie. Przykładem jest klinika Gameta z placówkami w Warszawie, Łodzi (Rzgów), Gdyni, Kielcach (Chęciny) i Bydgoszczy.

Materiał partnera